Ciekawostka nr 2
Przewodnik po rzeczy Pilicy oraz po ciekawych miejscach  na  jej trasie dostępny tutaj (Źródło: http://www.kajakisulejow.pl/).

Ciekawostka nr 3
Nazwa rzeki Pilicy pochodzi od słowa „pilić”, tzn. szybko coś robić, ponaglać, śpieszyć się. W nazwie kryje się wiele prawdy o rzece. W górnym odcinku Pilica ma znaczny spadek wynoszący 5‰. Wypływa z obszaru Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, z wysokości 346 m n.p.m., na zachód od średniowiecznego miasta Pilica. Całkowita długość rzeki to 319 km, z czego na województwo łódzkie przypada 170-kilometrowy odcinek. Rzeka na całej swej długości jest nieuregulowana, co znacznie podnosi jej walory przyrodnicze. Częś- ciowo naturalny wygląd doliny został zmieniony przez budowę w  latach 70-tych xx wieku Zbiornika Sulejowskiego. Pilica jest jedyną rzeką w Polsce, której jest poświęcony skansen.

Ciekawostka nr 4
Na wysokości Tomaszowa Mazowieckiego Pilica zasilana jest wodami „Niebieskich Źródeł”. Stanowią one jedną z  największych atrakcji przyrodniczych woj. łódzkiego i objęte są ochroną w postaci rezerwatu przyrody.

Ciekawostka nr 5
W granicach województwa łódzkiego Pilica przyjmuje kilka dopływów, z  których najważniejsze to: Luciąża, Wolbórka i Czarna Konecka (Maleniecka). W dolinie Pilicy utworzono trzy parki krajobrazowe: Spalski, Sulejowski i Przedborski.

Ciekawostka nr 6 – „Małpi Most” w Trzech Morgach
Trzy Morgi nad Pilicą, w pobliżu Stobnicy (województwo łódzkie, powiat piotrkowski) to miejscowość w której znajduje się słynny „Małpi Most”. Zbudowana przez okolicznych mieszkańców kładka piesza umożliwia przejście na drugą stronę Pilicy. Najbliższe przeprawy drogowe przez Pilicę znajdują się w odległości ok. 20 km od tego miejsca (Sulejów, Przedbórz). Przy Małpim Moście startują liczne spływy kajakowe, a w przeszłości była tu prężnie funkcjonująca stanica harcerska w której organizowano letnie obozy. Aktualnie to miejsce jest wdzięcznym obiektem plenerów malarskich i fotograficznych.

Ciekawostka nr 7 – Rodzinnie kajakiem po Pilicy
Pilica to najdłuższy lewobrzeżny dopływ Wisły. Rzeka urokliwie meandruje wśród rozległych łąk, lasów, bagien tworząc liczne wyspy i zakola. Pomiędzy Sulejowem a Smardzewicami położony jest Zalew Sulejowski. Okolice rzeki są również atrakcyjne pod względem krajoznawczym z uwagi na liczne rezerwaty i pomniki przyrody.

Szlak kajakowy Pilicy ma 325,4 km. Dla kajaka Pilica dostępna jest od Szczekocin. Górna część szlaku od miejscowości Pilica przez Żarnowiec, Koniecpol do Maluszyna jest uciążliwy z uwagi na wąskie koryto i liczne przeszkody. Od Maluszyna (238 kilometr) spływ jest stosunkowo łatwy. Odcinek środkowej Pilicy od Maluszyna do Sulejowa nadaje się do spływów kajakowych nawet dla początkujących kajakarzy. Brzegi Pilicy to wspaniałe miejsca do kąpieli. Warto popłynąć z dziećmi. Naturalne, urozmaicone koryto, malownicze krajobrazy i czysta woda (III i II klasa czystości wód) zachęca do wypoczynku. Pilica naprawdę zachwyca. Pokonanie odcinka Maluszyn-Sulejów wymaga ok. 5 dni wiosłowania. Można oczywiście skorzystać z oferty prężnie rozwijających się gospodarstw agroturystycznych oferujących zarówno nocleg jak też wyżywienie z elementami kuchni regionalnej.

Ciekawostka nr 8 – Zagroda Wyobraźni „Nad Czarną i Pilicą”
Zagroda Wyobraźni to klimatyczny skansen, którego ideą jest ochrona i promocja dziedzictwa natury i kultury doliny środkowej Pilicy. Położony jest w malowniczym krajobrazie piotrkowskiej wsi, wśród lasów i łąk w Tarasce. Skansen został utworzony przez Zdzisława Wojciecha Słomkę. Zgromadzono tu dawne sprzęty, maszyny rolnicze, przedmioty użytkowe. To tu Pan Zdzisław Słomka tworzy swoje obrazy i rzeźby. W Zagrodzie Wyobraźni odbywają się od lat nadpilickie biesiady literackie. Zagroda Wyobraźni zachwyca i pozwala przenieść się w czasie do dalekiej przeszłości (ciekawostka od pana Jerzego Miszteli).

Ciekawostka nr 9
Pilica jako naturalna przeszkoda obronna była świadkiem wielu scen batalistycznych w okresie I wojny światowej,zwanej Wielką wojną. Okolice wsi położonych w pobliżu Zalewu Sulejowskiego były miejscem dwóch poważnych potyczek wojsk rosyjskich z wojskami austrowęgierskimi, w których zginęło około 6000 żołnierzy. Pozostałością po nich są mogiły wojenne na cmentarzach w Wójcinie i Opocznie oraz pozostałości po okopach w lasach tomaszowskich i opoczyńskich.

Starcie pod Zajączkowem
Jesienią 1914 roku tuż po Bitwie pod Łodzią między 17 a 19 grudnia 1914 r. uformował się wzdłuż linii Pilicy i na terenie powiatu opoczyńskiego front.

Gdy w grudniu 1914 roku Niemcy zajęli Piotrków Trybunalski, wojska rosyjskie rozpoczęły odwrót w stronę Przedborza. Rosjanie zaczęli się przemieszczać na nowe pozycje wzdłuż rzeki Pilicy – przez Maleniec, Sokołów, Janków, Prymusową Wolę, Gorzałków, Opoczno, kolonię Libiszów. 19 grudnia, w godzinach wieczornych, oddział płk. Mikołaja Gumilowa dotarł do Kruszewca, gdzie dołączył do Kawaleryjskiego Korpusu Gillenszmidta, skąd od razu został skierowany na pozycje wzdłuż rzeki Pilicy.

W tym samym dniu padł rozkaz ataku. Oddziały dowodzone przez Skoropatskiego postępowały na linię Sługocice – Twarda. Piechota carska z sukcesami, z rejonu Kruszewca posuwała się naprzód, zajmując linię: Kamień Wielki – Antoninów – Ludwinów – Olszowiec, biorąc do niewoli 200 jeńców i zdobywając 2 karabiny maszynowe. Wojska niemiecko-austriackie zajmowały pozycje wzdłuż linii: Inowłódz – rzeka Słomianka – Maziarnia – Bratków – Potok.

Rankiem 20 grudnia 1914 roku 27. Koszycka Dywizja Piechoty pod dowództwem gen. Maksymiliana Gallwitza wyszła z Mniszkowa przez Zajączków w stronę Potoka. W okolicach opuszczonego już przez Rosjan Olszowca na piechurów spadł grad pocisków artyleryjskich. Rosjanie ostrzeliwali okolicę ze wzgórz pod Sępnem i Sławnem. 25 pułk piechoty cesarskiej rozpoczął odwrót. Do wycofania się zmuszony został również 34 pułk, który Rosjanie zaatakowali z flanki. Wojska austro-węgierskie, przez Bratków, wycofały się do Twardej.

Jednocześnie w stronę Inowłodza ruszyła jedna z dywizji rosyjskich XIV Korpusu Lublin, która napotkała silny opór w okolicach Kraśnicy i zmuszona została do odwrotu w stronę Brzustowa. Zatrzymane w okolicach Jawora silnym ogniem artyleryjskim wojska cesarskie musiały się zatrzymać i utrzymać linię obrony na linii Syski-Olszowiec-Ludwinów.

Generał Maksymilian von GallwitzOddziały gen. Gallwitza pod silnym naporem sił rosyjskich musiały się nadal wycofywać. Generał przeniósł sztab z Zajączkowa do Bukowca, aby po kilku godzinach wycofać się dalej, do Błogich Szlacheckich.

Dzień później, borykająca się z brakiem amunicji 27. koszycka dywizja piechoty została odrzucona przez Rosjan aż nad Pilicę. Austro-Węgrzy szybko uzupełnili jednak powstałą lukę uniemożliwiając wojskom rosyjskim przebicie się przez linię obrony. 22. grudnia 1914 roku Rosjanie atakowali jeszcze dwukrotnie, lecz bezskutecznie.

Starcia nad rzeką Słomianką
Pod koniec grudnia 1914 roku miały miejsce starcia nad rzeką Słomianką, w okolicach Dęby, w której było zgrupowanie znacznych rosyjskich sił gwardyjskich. Pisze o tym w swoich pamiętnikach z tego okresu dowódca współpracujących ze sobą na tym odcinku wojsk niemiecko-austro-węgierskich – gen. Maksymilian von Gallwitz.

23. grudnia rosyjska 18. lubelska dywizja piechoty zajęła Inowłódz, grupując jednocześnie nowe siły pomiędzy Kraśnicą i Dębą. Tutaj znajdował się również szpital polowy oraz stacjonowal sztab armii rosyjskiej.

”O godzinie 5:00 32. budapesztańska dyw. p. ruszyła przez Błogie w kierunku na Twardą. O 11:00 rosyjski 180 p.p. wycofał się z Twardej, wspomniana zaś węgierska dywizja zgodnie z planem skierowała się dalej na Potok i Unewel. Na prawym skrzydle 27. koszycka dyw. p. zajęła opuszczone przez Rosjan miejscowości Bukowiec i Obwarzanków.”

Po południu, 26. grudnia Rosjanie przestali się cofać i przeszli do kontrataku, który skutecznie zatrzymał Austriaków. Znajdujący się pod Brzustowem Niemcy wzięli do niewoli 300 żołnierzy rosyjskich. Kolejny kontratak Rosjan zmusił Niemców do odwrotu przy stratach 3 zabitych, 12 ciężko rannych oraz jedenastu wziętych do niewoli rosyjskiej.

W ostatnich dniach grudnia 1914 roku korpus gen. Gallwitza wraz z 32 budapesztańską oraz 35. klużańską dywizją piechoty oraz strzelcami z korpusu Hauera miały za zadanie podejść do pozycji rosyjskich od strony Brzustowa i wzdłuż linii kolejowej Opoczno-Tomaszów, lecz liczne zapory i druty kolczaste w okolicach Kamienia uniemożliwiały zadanie. Wspierana artylerią piechota węgierska rozpoczęła natarcie i zajęła pierwszą rosyjską linię obrony. Kolejny atak, ze względu na złą pogodę i słabą widoczność, przesunięto na 30 grudnia. Atak utrudniały warunki terenowe i silny opór Rosjan. 31. grudnia zdecydowano przerwać atak. Wojska cesarsko-królewskie, podobnie jak rosyjskie okopały się, zaś działania wojenne praktycznie ustały do wiosny. Od czasu do czasu rosyjscy strzelcy wyborowi nękali przeciwników, niekiedy dochodziło do krótkiej wymiany ognia.

W połowie maja 1915 roku wojska rosyjskie rozpoczęły dalsze wycofywanie się na wschód. Źródło: www.opoczno.info

Ciekawostka nr 10
Największa w Polsce kolekcja kamieni młyńskich (żaren) znajduje się w Skansenie Rzeki Pilicy w Tomaszowie Mazowieckim. Czynność mielenia ziarna za pomocą żaren upamiętniona została w pierwszym zdaniu zapisanym po polsku. Bogaty zbiór urządzeń i narzędzi, zgromadzono w młynie wodnym z 1925 r., przeniesionym do skansenu Rzeki Pilicy z Kuźnicy Żerechowskiej.

Ciekawostka nr 11 – Piotrków którego dziś nie ma
PAŁAC PSARSKICH istniał do 1979 roku. Do roku 1979 przy Rondzie Sulejowskim istniał pałac rodu Psarskich. Psarscy to ówcześni właścicieli sulejowskich wapienników i twórców kolejki wąskotorowej Piotrków – Sulejów. Grób rodzinny Psarskich istnieje do dziś na starym cmentarzu przy głównej alejce. Parterowy budynek z XIX wiek charakterystyczna architektura portyku wejściowego.

Ciekawostka nr 12
Niedaleko Koła jest Leśna Osada Edukacyjna, prowadzone jest tu przytulisko dla chorych dzikich zwierząt, które po leczeniu zostają wypuszczone na wolność, ciekawostką jest to że każdego roku zwierzęta gospodarskie z Leśnej Osady Edukacyjnej w Kole są atrakcją Żywej Szopki Bożonarodzeniowej w klasztorze o.o. Bernardynów w Piotrkowie Trybunalskim. Szacuje się , iż co roku w czasie trwania szopki, odwiedza ją ponad 30 tys. osób (ciekawostka od pana Jerzego Miszteli).

Ciekawostka nr 13
Dąbrowa nad Czarną (prawy dopływ Pilicy), wieś w powiecie piotrkowskim jest znana obecnie jako cicha spokojna miejscowość w której zbłąkani turyści mogą odpocząć od zgiełku cywilizacji. Mało jednak z nas wie że ma ona o wiele bogatszą historię niż kilka współczesnych ośrodków wytwórczych województwa łódzkiego.

Początek wsi można datować na okres sprzed 1176 roku, kiedy miejscowość i okoliczne parcela przekazane zostały przez Kazimierza Sprawiedliwego aktem fundacyjnym sulejowskiemu Zakonowi Cystersów. Z miejsca stała się dla zakonu dostawcą wyrobów ręko dzielnych. Z czasem stała się słynna za sprawą garncarstwa, którego początki należy przypisać panowaniu Kazimierza Wielkiego. Dąbrowa stała się prężnym i aktywnym ośrodkiem rzemieślniczym, do którego na naukę i praktykę przybywali uczniowie z całego obszaru ziem polskich. Jeszcze w końcu XIX w. we wsi było pięćdziesięciu garncarzy, którzy wyrabiali różne naczynia użytkowe oraz kafle służące do budowy pieców. Niestety ta piękna tradycja rzemieślnicza zaczęła szybko zanikać. Już w okresie dwudziestolecia międzywojennego w miejscowości praktykowało 3 garncarzy, a gdy zmarli nie było ich kontynuatorów.

Ciekawostka nr 14 – Trzy Morgowe tajemnice
(1) Przejeżdżając koło starego młyna przy starych stawidłach stoi kamienna kapliczka, przez dłuższy czas nie zwracałem szczególnej uwagi na nią od czasu do czasu przystanąłem i zmówiłem zdrowaśkę . Intrygowało mnie jednak dlaczego tak daleko od budynków, zacząłem dopytywać ludzi i usłyszałem dwie historię. Pierwsza z nich mówi o zakochanym młynarczyku w biednej dziewczynie i ich wielkiej miłości, zabronionej przez młynarzów. Chłopiec był zdesperowany błagał i prosił rodziców o zgodę na ślub i błogosławieństwo, niestety rodzice twardo stali przy swoim, zdesperowany chłopak zastrzelił się właśnie w tym miejscu na którym zrozpaczona matka postawiła tę kapliczkę. Ciekawostką jest wbudowana łuska armatnia (nad łukiem) a krzyż jest wykonany z elementów działa z I Wojny Światowej.

(2) Druga historia jest równie dramatyczna – Wystawiony weksel doprowadza do tego że młynarz nie wytrzymuje presji i właśnie nie w tym miejscu popełnia samobójstwo – strzelając do siebie. Miejscowy opowiadał mi tę historię mówiąc, że weksel był wyłudzony lub zdobyty podstępem . Ile prawdy w tym nie wiem – fakt jest taki, że często palą się znicze i są zmieniane kwiaty. Komuś wyraźnie zależy na tym, a może wiąże się z tą kapliczką jeszcze inna historia? Autor: Jerzy Misztela

Ciekawostka nr 15
4 września 1939 r. o godz. 17 swój początek miało najtragiczniejsze wydarzenie w historii Sulejowa. Wskutek niemieckiego bombardowania miasto zostało praktycznie zrównane z ziemią a liczba ofiar pozostaje nieznana. Przyjmuje się, że zginęła 1/3 mieszkańców miasta.

Ciekawostka nr 16 – Urwisy z Doliny Młynów – ten film nakręcono w uroczych plenerach sulejowskiej ziemi
Zrealizowany w koprodukcji polsko-zachodnioniemieckiej pogodny serial o przygodach grupki dzieci, mieszkających na wsi (zdjęcia realizowano w malowniczych plenerach w Dąbrowie nad Czarną, a także w piaskowych pieczarach koło Sulejowa). Największą atrakcją okolicy jest zabytkowy młyn wodny, który dla rozbrykanej gromadki staje się wspaniałym miejscem zabaw. Jak to zwykle bywa na wsi, jej równoprawnymi mieszkańcami są – obok ludzi – zwierzęta. Nic zatem dziwnego, że mali bohaterowie zaprzyjaźniają się z nimi. I tak płyną im wspólnie dni. Niemal każdy z nich niesie ze sobą nową, niesamowitą i niespodziewaną przygodę. Dziecięca wyobraźnia sprawia bowiem, że nawet zwyczajne wydarzenia nabierają posmaku bajkowości i tajemnicy. Dzięki talentowi małoletnich aktorów oraz reżysera Janusza Łęskiego („Rodzina Leśniewskich”, „Na tropach Bartka”, „Przygrywka”, „Janka”) owa aura niezwykłości szybko udziela się także widzowi. (źródło: www.filmweb.pl).

Ciekawostka nr 17
Piękny film o urokach Pilicy otrzymany od Pana Marcina Kołodziejczyka – autor filmu Promedia. Film możecie zobaczyć klikając tutaj .

Ciekawostka nr 18 – HISTORIA SULEJOWA
Sulejów należy do najstarszych osad nad Pilicą. Według podania nazwę swą zawdzięcza Sulejowi, który w XI wieku miał tu ojcowiznę. Pierwsza historyczna wzmianka o Sulejowie pochodzi z roku 1145. W 1176 roku książę Kazimierz Sprawiedliwy osadził na ziemi sulejowskiej francuskich cystersów i nadał im wszystkie dobra. Z czasem, m.in. dzięki przywilejom nadawanym przez kolejnych władców, tutejsi cystersi zbudowali wielką potęgę ekonomiczną. Nie przekładało się to jednak na wzrost znaczenia przyklasztornej osady, która prawa miejskie uzyskała pomiędzy rokiem 1279 a 1296.

Ciekawostka nr 19
Głównym zajęciem mieszkańców Sulejowa była uprawa roli, eksploatacja puszczańskich lasów, handel i wypalanie wapna. Potop szwedzki i wielki pożar Sulejowa w 1731 r.  przyczyniły się do znacznego zniszczenia miasta i zubożenia mieszkańców. W latach trzydziestych XVIII wieku rozpoczął się trwający ponad 150 lat regres miasta. Doprowadziło to do przejściowej utraty praw miejskich w latach 1870-1927.

Lokalna gospodarka odrodziła się w końcu XIX w. Sulejów stał się wówczas ważnym ośrodkiem przemysłu  wapienniczego i drzewnego, zaopatrując w materiały budowlane szybko rozwijającą się Łódź. W 1901 roku rozpoczęło działalność przedsiębiorstwo „Pereswit”, zajmujące się przemysłowym wypalaniem wapna. Rok później, dzięki inicjatywie ziemianina Stanisława Psarskiego, uruchomiono stąd kolejkę wąskotorową do Piotrkowa Tryb., która zapewniła tutejszym wytwórcom lepszy dostęp do wielu rynków zbytu.

Okres intensywnego rozwoju w tragiczny sposób przerwał wybuch II wojny światowej. W wyniku bombardowań w dniach 4-6 września 1939 roku zginęło co najmniej 800 osób, a większość budynków została zniszczona. Ogółem, podczas II wojny światowej Sulejów stracił prawie 35 % ludności i 80 % zabudowań.

Ciekawostka nr 20
Ważne i ciekawe, czyli niektóre wydarzenia wiążące się z historią Sulejowa i okolic:

• W 1318 roku odbył się w Sulejowie wiec generalny królestwa, w którym uczestniczył Władysław Łokietek. Na wiecu zdecydowano się wysłać prośbę do papieża Jana XXII, „aby ten ratując kraj od zguby”, pozwolił na koronację króla Władysława Łokietka celem zjednoczenia Królestwa Polskiego.
• Cotygodniowe targi – odbywające się każdą środę w Sulejowie, ustanowił w roku 1388 król Władysław Jagiełło.
• Widoczne do dziś uszkodzenie jednej z kolumn przy drzwiach wejściowych do kościoła w klasztorze cystersów, według podania jest wynikiem ostrzenia mieczy przez rycerzy króla Władysława Jagiełły, który odwiedził Sulejów w 1410 roku w drodze na największą ze średniowiecznych bitew – bitwę z Krzyżakami pod Grunwaldem.
• Właśnie w Sulejowie dokonano pierwszej w Polsce udanej trepanacji czaszki. Było to prawdopodobnie ok. 700 lat temu. W roku 1854 pod posadzką klasztornego kapitularza odkryto średniowieczną czaszkę, która nosi wyraźne ślady przeprowadzonego z wysoką precyzją zabiegu chirurgicznego. Trepanacji dokonano za pomocą wiertła, specjalnej piłki stalowej i kleszczy kostnych.
• W czasie potopu szwedzkiego, uchodząc przed wszędzie nacierającym wrogiem, zatrzymał się tutaj przez prawie dwa tygodnie król Jan Kazimierz. W odwecie Szwedzi złupili i zniszczyli klasztor, a życie straciło wielu zakonników i mieszczan.
• W latach 1793-1809 Sulejów był miastem granicznym, bowiem przez środek miasta, wzdłuż Pilicy przebiegała granica pomiędzy Prusami i Austrią ustanowiona przez zaborców po rozbiorach Polski.
• Budowa kolei wąskotorowej, która łączyła Sulejów z Piotrkowem Tryb., pochłonęła aż 343.993 ruble i 71 kopiejek, a jej rozpoczęcie wymagało osobistej zgody cara Mikołaja II.
• Sulejów był jedną z aren śmigłowcowych mistrzostw świata w 1981 roku.

Ciekawostka nr 21
Malownicze, sulejowskie plenery gościły wielu znanych filmowców i aktorów. W Sulejowie realizowano zdjęcia m.in. do takich filmów i seriali telewizyjnych, jak:

• „Pan Wołodyjowski” (1968 r.) i serial „Przygody Pana Michała” (1968) – reż. Jerzego Hoffmana, z udziałem Tadeusza Łomnickiego;
• „Potop” (1974 r.) – reż. Jerzego Hoffmana, z udziałem Daniela Olbrychskiego, Tadeusza Łomnickiego, Kazimierza Wichniarza;
• „Tylko Beatrycze” (1975 r.) – reż. Stefana Szlachtycza, z udziałem Mirosława Gruszczyńsiego.
• „Wierna rzeka” (1983 r.) – reż. Tadeusza Chmielewskiego, z udziałem Olgierda Łukaszewicza, Franciszka Pieczki, Małgorzaty Pieczyńskiej;
• Prywatne śledztwo” (1987 r.) – reż. Wojciecha Wójcika, z udziałem Romana Wilhelmiego,
• „Janka” (1989-1990) – wielokrotnie emitowany film i serial dla młodzieży;
• „Naznaczony” (2008 r.) – serial z udziałem Piotra Adamczyka.

(Ciekawostki od nr 18 do nr 21 – Źródło: www.sulejow.pl)