CIEKAWOSTKI O RZECE LUCIĄŻY ORAZ JEJ OKOLICACH

Ciekawostka nr 1
Luciąża to lewy dopływ Pilicy. Jej początek stanowi kilka strumyków wypływających w pobliżu wsi Przerąb i Rzejowice. Na Luciąży został utworzony w 1998 r. zbiornik retencyjny „Cieszanowice” o powierzchni ponad 200 ha. Na Luciąży coraz częściej organizowane są spływy kajakowe. W trakcie spływu można natrafić na wiele ciekawostek przyrodniczych.

Ciekawostka nr 2
Jeden z najbardziej urokliwych miejsc rzeki Luciąży znajduje się za mostem w Kłudzicach, gdzie dopływa się do tzw. „złotego oka” Luciąży, czyli pięknego zakola. Luciąża wpływa do Pilicy koło dawnej osady młynarskiej Murowaniec. W 1970 r. stał tam jeszcze stary cysterski młyn. Wartki nurt Luciąży pozwalał w przeszłości do stawiania na niej młynów i tartaków wodnych.

Ciekawostka nr 3
Na Luciąży w I połowie XIX wieku pracowało 15 młynów wodnych. Większe miejscowości położone nad Luciążą to Trzepnica, Rozprza, Przygłów.

Ciekawostka nr 4
Luciąża (nazywana także Luciężą lub Bogdanówką) płynie przez Wzgórza Radomszczańskie i Równinę Piotrkowską. Jest to najdłuższy lewy dopływ Pilicy o długości 53 km (w/g najnowszych pomiarów GPS). Nazywana bywa przez kajakarzy Krutynią Mazowsza z uwagi na walory widokowe. Nie jest rzeką łatwą i lekką do spływania kajakami, chociaż ma powolny nurt. Napotka się tu powalone drzewa, ale pokonywanie ich nie stanowi problemu nawet dla początkujących kajakarzy. Wyjątkowe walory krajobrazowe to występujące wysokie, piaszczyste, skarpowe brzegi. Na szczególną uwagę zasługują malownicze skarpy za Przygłowem. Luciąża wpływa do urokliwych i spokojnych zatoczek Zalewu Sulejowskiego.

Ciekawostka nr 5
Początek Luciąży daje kilka strumyków, spływających na północ z rozległych torfowisk na Wzgórzach Radomszczańskich. Na odcinku kilku kilometrów koło Trzepnicy Luciąża płynie głęboką doliną wśród pofałdowanego, lesistego krajobrazu. Następnie wypływa do szerokiej doliny na Równinie Piotrkowskiej. W wyniku intensywnych prac melioracyjnych Luciąża na przeważającej długości swego biegu płynie po rozległym, bezdrzewnym obszarze użytków zielonych, przyjmując postać prostego kanału, poprzegradzanego zastawkami. Jedynie w pobliżu ujścia do Pilicy dolina Luciąży zwęża się, płynąc przez Bory Lubieńskie i tereny leśne okolic Włodzimierzowa i Przygłowa.

Ciekawostka nr 6
Witów – to wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie piotrkowskim, w gminie Sulejów, 6 km na południowy wschód od Piotrkowa Trybunalskiego. We wsi znajdują się cenne zabytki architektury m.in. pozostałości dawnego opactwa o.o. Norbertanów.

Opactwo w Witowie (klasztor i kościół) zostało ufundowane Norbentanom w roku 1179 przez biskupa płockiego Wita z Chotla, herbu Janina. Stąd też wzięła się nazwa miejscowości – Witów. Pierwszy, romański kościół Św. Eustachego został zniszczony podczas najazdu Tatarów w roku 1240.
W 1265 r. wybuchł pożar, który pochłonął wszystkie dokumenty i archiwa. Szybko odbudowano kościół, a w 1470 roku zbudowano mury obronne wraz z bramą wjazdową – wieżą. Ponownie w roku 1657 kościół został zniszczony przez Szwedów, a później odbudowany w roku 1677; następnie został gruntownie przebudowany na styl barokowy w 1730 roku. Kościół jest murowany z cegły i otynkowany. Prawdopodobnie konsekrowany w 1784 r., poświęcony 1884 r. przez bpa Augustyna Koziorowskiego, Kościół pw. św. Małgorzaty i św. Augustyna (poklasztorny, obecnie parafialny) jest budowlą o typie bazylikowym.
Wieża – brama jest jedynym zachowanym do dziś elementem fortyfikacji obronnych opactwa.

Ciekawostka nr 7
Położony nieopodal mostu na Luciąży Witów znany jest przede wszystkim z budowli przynależnych Opactwu . Warto jednak nieco się rozejrzeć po tej miejscowości.
W niedalekim oddaleniu od Opactwa znajduje się stara (niestety mocno nadgryziona zębem czasu) kuźnia, a w połowie drogi pomiędzy kościołami znajduje się kapliczka słupowa ufundowana w 1651 r. na pamiątkę zwycięstwa pod Beresteczkiem.

Ciekawostka nr 8
Drewniany kościół cmentarny pw. św. Marcina zbudowany przed 1657 r. ma konstrukcję zrębową. We wnętrzu znajduje się sporo cennych dzieł sztuki, pochodzących niemal w całości z kościoła klasztornego. Niestety słabo zabezpieczony przed warunkami atmosferycznymi ulega stopniowej degradacji.
Kościółek cmentarny pod wezwaniem Św. Marcina (…) stara tradycja miejscowa utrzymuje, iż jeszcze przed przybyciem norbertanów miał istnieć tu kościół parafialny pod wezwaniem Św. Marcina. Tę rozległą parafię dopiero arcybiskup gnieźnieński Żelisław przyłączyć miał do klasztoru.
Drewniany kościół św. Marcina stojący na cmentarzu w Witowie (gmina Sulejów, powiat piotrkowski) został zbudowany przed 1657 rokiem. Odbudowywano go co najmniej dwukrotnie – po potopie szwedzkim i w 1835 r.
We wnętrzu świątyni zachowały się ciekawe obrazy i rzeźby, w tym ołtarz mający charakter tryptyku – wyposażenie to niemal w całości pochodzi z kościoła będącego częścią zespołu dawnego klasztoru oo. Norbertanów w Witowie.

Ciekawostka nr 9
Wzdłuż biegu Luciąży natkniemy się na Milejów – to wieś w gminie Rozprza. Do 1953 roku miejscowość była siedzibą gminy Krzyżanów. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa piotrkowskiego.

Ciekawostka nr 10
Parafia Milejów została erygowana w XIII w. Nad wsią góruje wybudowany w latach 1897-1902, w stylu gotyku nadwiślańskiego, kościół parafialny pod wezwaniem Opieki św. Józefa, św. Marii Magdaleny i Aniołów Stróżów, konsekrowany 22 VII 1903 roku. W ołtarzu wmontowane są piękne obrazy: słynący łaskami obraz Matki Bożej Milejowskiej oraz obraz Świętej Rodziny.
Przy cmentarzu parafialnym w Milejowie znajduje się cmentarz i pomnik 631 polskich żołnierzy poległych w kampanii wrześniowej w bitwie pod Piotrkowem Trybunalskim.

Ciekawostka nr 11
Zbiornik Cieszanowicki i okolice – zbudowany na rzece Luciąży w 71% znajduje się na terenie gminy Łęki Szlacheckie. Obrzeża zbiornika w większości znajdują się na obszarach leśnych. Atrakcyjnym turystycznie miejscem są też stawy rybne Dziepółć na rzece Luciąży w Bączkowicach.

Ciekawostka nr 12
W dorzeczu Luciąży możemy spotkać bobry i liczne gatunki ptactwa. Od wschodu gmina graniczy z Sulejowskim Parkiem Krajobrazowym.
Ciekawymi zabytkami w okolicy są kościół w Bęczkowicach oraz dworek w Trzepnicy.

Ciekawostka nr 13
Łęki Szlacheckie – pierwsza wzmianka o miejscowości Łęki Szlacheckie pochodzi z 1312 roku i dotyczy dostawy 33 koni bojowych dla króla Władysława Łokietka. Stąd prawdopodobnie wywodzi się nazwa miejscowości. Łęki Szlacheckie i okoliczne wioski były znane już w średniowieczu jako rejon hodowli koni, głównie dla wojska. Aktualnie, przez teren tej gminy przebiegają liczne szlaki turystyczne, w tym szlak koński.

Ciekawostka nr 14
Góra Czartoria (o wysokości 270 m n.p.m.), – to pokryte lasem wzgórze zbudowane głównie z piaskowców kredowych. Jest to wydłużony ostaniec mezozoiczny (biegnący w kierunku Ręczno-Stobnica). Wzgórze jest ciekawostką geologiczną gdyż skały kredowe zostały tu odsłonięte spod luźnych materiałów plejstoceńskich wskutek długotrwałych procesów denudacji i erozji. Na szczycie Czartorii znajduje się stary kamieniołom.

Ciekawostka nr 15
Góra Czartoria jest najdalej na północ wysuniętym mezozoiczną formą Wzgórz Radomszczańskich i stanowi północną rubież Wyżyny Małopolskiej po lewej stronie Pilicy. Warto odwiedzić to miejsce przebywając w okolicy rzeki Luciąży i Pilicy.

Ciekawostka nr 16
Lubień – dawna puszczańska osada, obecnie duża wieś pięknie położona w sercu rozległych Lasów Lubieńskich. Zobaczymy tu liczne stare drzewa, głównie dęby (najgrubszy z nich sięga niemal 5 m w obwodzie).
Stosunkowo niedawno usechł najokazalszy w tych lasach dąb szypułkowy (rosnący przy krzyżu). Mierzył on 565 cm w obwodzie i liczył około 300 lat. Fragment jego pnia jest eksponowany przed siedzibą Nadleśnictwa Łęczno.

Ciekawostka nr 17
W Lubieniu, w kościele p.w. NMP znajduje się cenna polichromia oraz obrazy (Wniebowzięcie Matki Boskiej, św. Hubert). Są to dzieła pędzla Józefa Mehoffera z okresu II wojny światowej.
Lubień wyróżnia się tym, że to tu właśnie – w międzyrzeczu Pilicy i Luciąży – notuje się średnio raz na kilkanaście lat maksymalne w województwie sumy dobowe opadów atmosferycznych, przekraczające nawet 200 mm! Stąd zapewne jest to tak grzybne miejsce.

Ciekawostka nr 18
Przygłów nad Luciążą – dawna osada, nadana w uposażenie klasztorowi w Sulejowie. Przygłów wspomniany jest w dokumencie z 1250 r. i w późniejszym potwierdzeniu posiadłości i przywilejów klasztoru z 1308 r.
W połowie XVI w. wieś liczyła 23 osady, karczmę i młyn o trzech kołach. Z Przygłowa pochodziła Seweryna Szmaglewska (1916 –1992), polska pisarka, autorka m. in. „Dymów znad Birkenau”, która była świadkiem na procesie norymberskim. Wieś ma obecnie charakter letniskowy. Na terenie wsi znajduje się trzygwiazdkowy hotel, kilka sal weselnych, kościół i szkoła. Zachowało się wiele uroczych drewnianych willi letniskowych.

Ciekawostka nr 19
W okolicach Murowańca, na rozlewiskach można dostrzec sporo rozlokowanych między sosnami na skraju skarpy najprawdopodobniej przedwojennych umocnień, bunkrów i schronów. Można domniemywać, że był tu kiedyś poligon.
Powyższe może potwierdzać zapis w książce Dariusza Kamińskiego „Dzieje 25 pułku piechoty Wojska Polskiego w latach 1918- 1939”: „Pułk posiadał również własny poligon. Znajdował się on na trasie Piotrków Tryb. – Sulejów, w miejscowości Przygłów oddalonej od Piotrkowa Tryb. o około 12 km. W okresie międzywojennym część tej miejscowości usytuowana była w lesie i nad rzeką. Mieściły się tam pensjonaty o nazwach ” Basia”, „Hanka”, „Mimoza” itp., w których w sezonie letnim zamieszkiwali tzw. letnicy. Za mostem na rzece, jadąc od strony Piotrkowa, skręcało się w lewo na piaszczystą drogę, która prowadziła do obozu ćwiczeń nazywanego „Obóz ćwiczebny Przygłów”. Obóz ten był zlokalizowany w widłach rzek Pilicy i Luciąży, gdzie wśród sosnowych zagajników stały drewniane baraki, stanowiące pomieszczenia dla wojska i koni…”
Prawdopodobnie ten poligon był zlokalizowany w obszarze od dzisiejszego boiska Luciążanki do Murowańca. Nad Pilicą na przeciw klasztoru cystersów są wyraźne, zygzakowate linie okopów z betonowymi punktami dla karabinów. Linie (prawdopodobnie niemieckie) ciągną się w dwóch rzędach wzdłuż brzegów rzeki nad samą wodą. Miejscami można dostrzec pozostałości po drewnianych schronach.

Ciekawostka nr 20
Luciąża jest szlakiem łatwym, ale dla grup większych może być szlakiem uciążliwym. Jazy, progi i powalone drzewa dla wielu będą przeszkodą zmuszającą do wysiadania z kajaka.
Odcinek górny Rozprza – Przygłów można pokonać w 4-5 godzin. Wszystkie progi (8) można przepłynąć przy odpowiedniej ilości wody w rzece. Dwa jazy wymagają stałego przenoszenia.
Dopłynięcie od Przygłowa (3,5 km) do Zalewu Sulejowskiego zajmuje około dwóch godzin.
Aby skończyć spływ warto jeszcze dopłynąć Zalewem i Pilicą do Sulejowa ok. 2 km albo Zalewem też ok. 2 km do Barkowic Mokrych lub innych miejscowości nad Zalewem.
Luciąża – Szczegółowy kilometraż od Rozprzy do ujścia:
– 19,8 –Most na drodze Rozprza – Lubień, położony 250 metrów od torów kolejowych w Rozprzy.
Spływ rozpoczynamy na prawym brzegu przed mostem. Powyżej mostu jest ujście rzeki Dąbrówki do Luciąży. Równolegle do rzeki po prawej stronie, w odległości kilkuset metrów płynie drugie koryto Luciąży, noszące nazwę „Rajska”;
– 18,5 -Most. Po lewej stronie wieś Ignaców. Za mostem niewielki próg z bystrzem. Uregulowane, o szerokości 8 metrów koryto rzeki.
– 17,4 -Jaz, mostek, wybetonowane, wysokie brzegi. Wieś Szymanów, po prawej i lewej stronie zabudowania;
Kajaki należy przenieść prawym brzegiem przez jaz. 100 metrów dalej ujście rzeki/koryta Rajskiej. Po prawej stronie wieś Bagno. Do mostu w Milejowie jeden półmetrowy próg z bystrzem, taki sam próg nieczynnej zastawki jest przy ruinach młyna Turlej;
– 14,5 -Most drogi Milejów – Łazy Duże. Koryto Luciążyi cały czas uregulowane. Za pierwszym zakrętem niewysoki, spływalny próg z bystrzem, a zaraz za nim kolejny;
– 11,8 – Kładka i niewielki próg. Po lewej zabudowania wsi Fałek. Przez następny kilometr dwa spływalne progi.
– 9,4 – Jaz, zastawka z kładką. 500 metrów po lewej stronie zabudowania wsi Kłudzice. Kajaki przenosimy lewą stroną;
– 8, 8 -Most na drodze Witów – Kłudzice – Łęczno. Za mostem jest najpiękniejszy odcinek rzeki. Prawy brzeg piaszczysty i stromy na kilka metrów;
– 5,8 – Zniszczony betonowy most. Wieś i młyn Komorniki. Po prawej stronie za lasem zabudowania wsi Włodzimierzów. 300 metrów przed mostem w Przygłowie z lewej strony – ujście rzeki Strawy;
– 3,5 – Most na trasie Piotrków – Sulejów. Za mostem po prawej stronie można zakończyć spływ;
Za mostem drewniana kładka, rzeka do Zalewu meandruje i podcina z prawej strony wysoką, piaszczystą skarpę z sosnowym lasem. Po 2 km rzeka powoli zwalnia, odczuwa się wpływ Zalewu.
– 0,0 – ujście Luciąży do Zalewu, wcześniej solidny, stalowy mostek.

Ciekawostka nr 21
Sulejów – pierwsza wzmianka pochodzi z 1145 r. W końcu XIII wieku Sulejów otrzymał prawa miejskie. Najazd szwedzki, inne wojny oraz pożary przyczyniły się do znacznego zniszczenia miasta i zubożenia mieszkańców. W latach trzydziestych XVIII wieku rozpoczął się trwający ponad 150 lat upadek Miasta. W 1870 roku Sulejów utracił prawa miejskie. W końcu XIX wieku odrodziła się lokalna gospodarka. Miasto stało się ważnym ośrodkiem przemysłu wapienniczego i drzewnego. W 1927 roku Sulejów odzyskał prawa miejskie.

Ciekawostka nr 22
Sulejowskie wapienniki. W okolicach Sulejowa występują złoża wapieni, margli, skał krzemionkowych i wapienno-krzemionkowych.
Stąd surowiec ten stanowił siłę napędową rozwoju Sulejowa w dawnych czasach. Przerabiano te surowce i stąd wyróżniające się w staromiejskim krajobrazie, dwa zabytkowe piece do wypalania wapna. Są one usytuowane w sąsiedztwie drogi Piotrków-Kielce; „Wiktor” – po północnej stronie; „Jan” – po stronie południowej. Zbudowano je pod koniec XIX wieku. Były wówczas nowoczesnymi, czteropaleniskowymi, cylindrycznymi piecami, dzięki którym odrodziła się lokalna gospodarka.
W transporcie wydobywanego i przetwarzanego w pracach wapienia pomagała kursująca do lat 80. ub. stulecia kolej wąskotorowa Sulejów – Piotrków, zapewniająca także transport osobowy. Piece „Wiktor” i „Jan” są jednym z najcenniejszych zabytkowych obiektów przemysłowych na terenie województwa i zostały wpisane do rejestru jako zabytki kultury materialnej.
Ciekawostka E

Ciekawostka nr 23
Luciąża wpływa do Pilicy nieco poniżej Sulejowa koło dawnej osady młynarskiej Murowaniec, gdzie jeszcze w 1970 r. stał cysterski młyn. Wartki nurt Luciąży zachęcał w przeszłości do stawiania na niej młynów i tartaków wodnych. Na Luciąży w I połowie XIX wieku na przestrzeni 40 km pracowało 15 młynów wodnych. Ciekawostką jest fakt, że młyn, który stał na terenach przeznaczonych pod zbiornik retencyjny „Cieszanowice”, we wsi Kuźnica Żerechowska został przeniesiony i odbudowany w Skansenie Rzeki Pilicy w Tomaszowie Mazowieckim. Część urządzeń młyna, który otrzymał w Skansenie swoją drugą młodość pochodzi z XIX wieku. Ważniejsze miejscowości nad Luciążą to Trzepnica, Rozprza, Przygłów.

Ciekawostka nr 24
Odszukane wzmianki w literaturze o okolicach związanych ze spływem:

Ciekawostka nr 24
Z Luciąży na odcinku od Kłudzic do Murowańca (ujście do zalewu Sulejowskiego) zapamiętacie jej stromy piaszczysty prawy brzeg, porośnięty sosnowym lasem. Krajobraz jest tu podobny do tego który spotkać można na Pilicy, lecz rzeka jest węższa, a to sprawia iż niewielu tu turystów kajakowych. Być może dlatego też, że wąskie koryto łatwiej tarasują powalone gdzieniegdzie drzewa.
Szlak Luciąży jest najpiękniejszym odcinkiem kajakowy w naszym rejonie. Piękny lecz trochę wymagający.
Niezwykle malownicza trasa spływów jednodniowych biegnąca w końcowym odcinku przez Sulejowski Park Krajobrazowy , po trasie można natknąć się na zwalone drzewa oraz malownicze skarpy podmyte przez rzekę. Dociekliwi historii mogą zobaczyć nieczynny młyn wodny w Kłudzicach oraz dwa bunkry typu Tobruk z okresu II wojny światowej.
Spływ kończymy na Murowańcu lub na J. Sulejowskim w Barkowicach, lub Piaskach k/Podklasztorza. Bardziej ambitni mogą podpłynąć 3 km pod prąd Pilicą i zakończyć spływ pod naszą siedzibą.

Trasa dla osób z pewnym doświadczeniem kajakowym.

Wyjazdy na trasę organizujemy punktualnie co godzinę od 8:00 do 14:00 (oczywiście po wcześniejszej rezerwacji)
Prosimy o minmum 15 min przybycie przed czasem aby dopełnić formalności, dobrać kamizelki asekuracyjne i zdążyć się przepakować do naszych busów.

MAPA od Kłudzic poprzez Przygłów do Murowanca – odcinek 10 km, czas płynięcia ~ 4-5 godzin.
Poziom wody Luciąży
Luciąża: Kłudzice->Murowaniec na większej mapie

Stowarzyszenie 21

CIEKAWOSTKI O RZECE LUCIĄŻY ORAZ JEJ OKOLICACH

Piotrków Trybunalski